Het draait allemaal om de ‘why! (maar waarom eigenlijk)
Dit is de vijfde van een serie van 7 blogs over systemisch leidinggeven, waar ik aan de hand van praktijkvoorbeelden uitleg hoe gedrag in organisaties terug is te leiden tot systemische principes. In deze blog gaat het over het erkennen van de oorspronkelijke missie van de organisatie en waar het een rol kan spelen als je dat niet doet.
Een van de systemische principes is binding; ‘alles hoort erbij’! Zo ook het hogere doel waarmee een organisatie is gestart. Bij een missie gaat het om de Why: ‘waarom, naast onderwijs geven, is onze school ooit gestart?’ Simon Sinek is met deze vraag (Golden Circles, 2009) in vrijwel iedere organisatie bekend geworden.
De ‘why’ staat voor het bestaansrecht/de missie van een organisatie. Het model dankt z’n bekendheid waarschijnlijk aan z’n eenvoud. Het bestaat namelijk uit maar drie principes: why, how en what. Bovendien klinkt de why vraag ook zo logisch ‘Waarom zijn we (als organisatie) hier op aarde?’ Sinek gebruikt zelf altijd het voorbeeld van Apple. De Why van Apple is niet om computers te maken maar om ‘de manier waarop mensen naar computers kijken te veranderen’.
Om de why te kunnen beantwoorden is het daarom belangrijk om te kijken naar de oorspronkelijke missie van de school. Soms was er sprake van een missie toen de school werd opgericht. Bijvoorbeeld vanuit religie, pedagogiek (Montessori) of ideëel (‘School voor een betere wereld’).
De oorspronkelijke missie verwatert nog wel eens in de loop van de jaren. In de oprichtingsdocumenten van een school staat dan nog als missie: ‘het leveren en verzorgen van protestants-christelijk basisonderwijs in…’, maar inmiddels zijn ze eerder Christelijk geïnspireerd of interreligieus of is het taboe of ‘niet meer relevant’. Dat laatste hoor ik nog wel als ik tijdens een visietraject vraag of de identiteit ook een plek moet krijgen. Of dat tijdens een tweedaagse bleek dat slechts twee mensen wisten dat de school oecumenisch is (en niemand wist wat dat inhoudt).
Systemisch gezien hoort de oorspronkelijke missie er helemaal bij en zijn er vaak nog steeds symbolen te vinden in de school of zijn er elementen in het onderwijs die (indirect) verwijzen naar de oorsprong. Een voorbeeld van dat laatste is een Christelijke school in de binnenstad die de week start met ‘de break van de week’ waarin de docenten bij tourbeurt een kwestie uit het nieuws behandelden. En, toevallig of niet, heeft deze ‘break’ kenmerken van een ‘preek van de week, met nabespreking’.
Als geconstateerd wordt dat de school zo is veranderd dat de oorspronkelijk missie niet meer gedragen wordt, zit systemisch gezien de opdracht erop. De organisatie kan zich, systemisch gezien, dan het beste opheffen of (minder dramatisch) een nieuwe missie formuleren. Daarin is het belangrijk dat het afscheid nemen van de oorspronkelijke missie op een goede wijze gebeurt.
Meestal ervaart een team zelf geen probleem ‘Ja vroeger was dit een Jenaplanschool, maar dat zijn we nu al lang niet meer.’ Toch zit het systemisch gezien ‘nog in de muren van de school’. Om de oorspronkelijke missie zichtbaar te maken, gebruik ik vaak een systemische werkvorm ‘de tijdlijn van de school’. Uit de verhalen die dan worden verteld, ontvouwt zich de (ontstaans-)geschiedenis van de school. Ergens in de geschiedenis begint de missie op de achtergrond te komen. Soms door een fusie of door grote veranderingen in het team, maar soms ook gebeurt het onopgemerkt.
In een sessie waarin ik met een team terugkeek op de geschiedenis van de school, vertelden de oudgedienden over de periode dat de missie nog springlevend was. Het was bijzonder wat er gebeurde; de teamleden die later waren gekomen, bevroegen de collega’s op hun ervaringen. Deze waren niet louter positief; de missie had ook kenmerken van een doctrine waar weinig ruimte was voor andersdenkenden. Aan het einde van middag waren een aantal zaken helder geworden: er was geen behoefte om de oude missie opnieuw leven in te blazen. Wel werd besloten om aspecten uit het onderwijs (zoals aandacht voor cultuur en natuur) opnieuw onder de loep te nemen. Er was een verlangen ontstaan naar een nieuwe missie (in de geest van de oude missie).
Herkenbaar? Wil je ook kennismaken met systemisch werken en met een systemische bril naar je organisatie of team kijken? Schrijf je dan in voor de eerstkomende trainingsdag! Voorgaande trainingsdagen werden door de deelnemers gewaardeerd met gemiddeld een 8,7!
Gerelateerd nieuws
