Het onderwijs is uit balans

Dit is de laatste van een serie van 7 blogs over systemisch leidinggeven, waar ik aan de hand van praktijkvoorbeelden uitleg hoe gedrag in organisaties terug is te leiden tot systemische principes. In deze blog over het systemische principe balans. En specifiek in deze blog over de balans tussen geven (van je tijd en aandacht) en nemen (wat je ervoor terugkrijgt zoals plezier, inspiratie). Van leerlingen wordt veel gevraagd (ze moeten op tijd komen, opletten, huiswerk maken,…), maar krijgen ze er ook voldoende voor terug?

Onlangs ving ik toen ik met mijn fiets stond te wachten voor een spoorwegovergang een gesprek op tussen 2 jongens die elkaar klaarblijkelijk nog kenden van de basisschool. Beiden zaten, zo begreep ik uit hun gesprek, inmiddels op het voorgezet onderwijs. ‘Hoe is op school? Leuk?’, hoorde ik een van ze vragen. De andere jongen antwoordde: ‘Nou leuk zou ik het niet noemen, maar de school is verder prima.’

Jongeren (en kinderen) kunnen lekker snel tot de kern komen. En het hoeft niet mooier gemaakt te worden dan het werkelijk is. De meesten hadden op de open dag al door dat de leuke workshops vooral bedoeld waren om leerlingen te trekken en niet om ze laten ervaren hoe het onderwijs er in de dagelijkse praktijk uit gaat zien.

En als ze dat niet in de gaten hadden, kwamen ze daar al snel achter. Dan begrepen ze ook waarom sommige docenten nooit gevraagd werden om een workshop te geven tijdens de open dag. De meegekomen ouder zou waarschijnlijk direct een flashback krijgen naar zijn eigen schooltijd. Zoals naar (in mijn geval) de uren wiskunde bij meneer M.. Een man die door zijn cynisme voor een gespannen sfeer zorgde. Als leerling wist je wanneer je geacht werd om te lachen (vaak om grappen ten koste van een de klasgenoten). En nee, hem had ik indertijd niet gezien tijdens de open dag.

Een school hoeft niet ‘leuk’ te worden maar laat het in ieder geval een plek zijn waar de nieuwsgierigheid van de leerlingen wordt geprikkeld. En dat begint al bij het ontwerp en de inrichting van een school. Uitgangspunt op dit moment is dat het veilig en duurzaam moet zijn. Dus drempelvrij, linoleum op de vloer en gladde, wit gesausde wanden. Inderdaad; precies zoals menig verzorgingshuis en overheidsgebouw. Een plek dus om je dagen te slijten of om een uitkering aan te vragen.

Een school (inclusief het dagelijkse onderwijs) zou in z’n ontwerp en inrichting moeten wijzen op de wereld buiten. Zodat de leerling weet waar het de onderwijs naar toe leidt: ‘Het gaat niet zozeer om jou maar om die wereld buiten waar jij straks van betekenis mag (of misschien wel móet) zijn.’

Veel musea doen dat een stuk beter. Bijvoorbeeld het Natuurhistorisch Museum Maastricht waar ik deze foto heb gemaakt. Ze hadden naast dit praktijklokaal, een sciencelab en er hing een 3D geprint skelet van mosasauriër. Op ware grootte wel te verstaan. En veel informatie over de waarschijnlijke oorzaak van hun uitsterven.

Schenk elke school een 3D geprint skelet van een dino en ook jaarlijks World press foto’s op groot formaat. Laat architecten en bestuurders een bezoek brengen aan gebouwen en omgevingen die er wel in slagen om naar de wereld om ons heen te wijzen. Behalve (sommige) musea zijn dat ook steeds vaker bibliotheken.

En laat de overheid een decreet uitvaardigen dat culturele instellingen verplicht om hun diensten aan te bieden aan het onderwijs. En, nu ik toch bezig ben, verplicht archeologische depots om hun schatten ter beschikking te stellen aan het onderwijs.

Ooit heb ik (in mijn periode als schooldirecteur) contact gezocht met zo’n depot; of wij voor ons prehistorisch project wat objecten zouden mogen lenen. Een mammoetbot zou fijn zijn en een paar handbijlen. De medewerker was verrukt, niet eerder had een school ze rechtstreeks benaderd. Maar objecten uitlenen, dat kon echt niet. En nee zelfs niet één klein pijlpuntje. Niet dat ze er maar een paar van hadden (ze hadden er emmers vol mee vertelde ze), maar puur vanuit principe. Stel je voor, dat straks meer scholen archeologische objecten zouden willen lenen. Ja stel je eens voor…

Wil je meer weten over systemisch werken, schrijf je dan in voor een training over systemisch leidinggeven. Kijk op https://www.hetonderwijsbureau.nl/advies-begeleiding/trainingen-voor-teams-en-professionals-in-het-onderwijs/training-systemisch-leidinggeven/